Een verliefde dwangarbeider in de Eerste Wereldoorlog

In de loop van 1916 besloten de Duitsers op grotere schaal gebruik te gaan maken van arbeiders in de bezette gebieden en dat had ook voor enige families in Kanne zijn gevolgen. In Kanne werden alle mannen van 17 tot 55 jaar op zondag 26 november naar het gemeentehuis opgeroepen. Daar kregen zij te horen dat zij zich op vrijdag 1 december in Lanaken moesten melden met levensmiddelen voor twee dagen, twee paar schoenen en dubbele kledij. In Lanaken werden zij door Duitse artsen onderzocht en gelukkig werden slechts drie jongens uit Kanne opgeroepen. Waarschijnlijk zijn niet alle opgeroepen mannen komen opdagen. Een aantal van hen zal waarschijnlijk vanaf dat ogenblik naar Nederland zijn getrokken of niet teruggekeerd van het werk. Men kan op basis van de brieven van de familie Huits, waarover beneden meer, afleiden dat enige mannen uit het dorp, waaronder mijn opa, in deze periode in Sint-Pieter (Maastricht)is terechtgekomen en daar zullen blijven tot het einde van de oorlog. Vele andere mannen uit Kanne hebben zich via Nederland en Groot-Brittannië bij de Belgische troepen gemeld. Op welke basis de Duitsers de drie jongens uit de groep geselecteerd hebben, is mij niet duidelijk. Voor de familie was het de eerste tijd niet duidelijk waar hun zonen naar toe waren. Pas toen dezen een brief naar het thuisfront stuurden, was er thuis duidelijkheid en opluchting. Uit een van de brieven valt op te maken dat Jan Görtz, Jozef Bovens en Nicolas Huits via Visé vertrokken op 10 december 1916. Jan Görtz was in 1898 in Kanne geboren en dus op het ogenblik van zijn vertrek 18 jaar, Jozef Bovens was twee jaar ouder en Nicolas Huits was 22 jaar. Bij het onderzoek naar deze drie dwangarbeiders bleek dat de kleindochter van Nicolas nog 14 brieven bewaard had van haar opa, een broer van mijn opa. De brieven dateerden uit de periode dat hij in Valenciennes voor de Duitsers arbeid moest verrichten. Nicolas Huits was de jongste zoon van Jean Gaspard Huits. De familie woonde al een hele tijd in Kanne. De opa van Jean Gaspard, Joannes Casparus Heuts was in 1819 uit het Nederlandse Sittard in Kanne komen wonen na zijn huwelijk met Joanna Bettonville uit Kanne. Jean Gaspard Huits was een ‘chapelier’ of strohoedermaker, een veel voorkomend beroep in de Jekervallei. Toen het in het begin van de jaren negentig van de 19e eeuw wat minder werd in die sector, werd hij metselaar. Hij huwde omstreeks 1880 in Emael met Françoise Smeets en ging daar ook wonen. Daar werden de eerste twee kinderen geboren : Catherine in 1882 en Barthel een jaar later. Daarna is het gezin in de Oudeweg 169 in Kanne gaan wonen. Dat huis kocht Jean Gaspard in 1889. Daar werden nog vier kinderen geboren: Anna in 1886, Paul in 1888, Maike in 1891 en Nicolas in 1894. Moeder Françoise Smeets stierf in 1902 op zevenenveertig jarige leeftijd en liet vader Jean achter met 6 kinderen tussen 8 en 20 jaar. Haar rol werd overgenomen door de oudste dochter, de op dat ogenblik twintigjarige Catherine. Dat zal ook wel duidelijk worden in de brieven die ze aan haar jongste broer in Valenciennes stuurde. Het gezin leefde niet alleen van de inkomsten van vader Jean, maar ook de kinderen moesten aan de slag. Catherine pachtte een aantal stukjes grond en teelde vooral wortelen. Barthel was metselaar en in de winter had hij in de grotten van het Avergat een front waar hij mergelblokken stak. Mayke en Anna gingen al vroeg naar het Luikse om daar bij een familie te gaan ‘dienen’. Ook Paul trok naar Luik en had daar een eigen bedrijf dat vooral piano’s vervoerde en plaatste. In november 1916 werd om een voor ons onduidelijke reden de jongste, Nicolas, aangeduid als een van degenen die uit Kanne moest vertrekken om in dienst van de Duitsers te werken. Zoals al vermeld moest ook Jozef Bovens meegaan. Waarschijnlijk had Catherine al kennis met Jean, de broer van Jozef. In ieder geval trouwde zij met Jean Bovens in februari 1918. Haar zus Anna en Jozef Bovens waren de getuigen bij dit huwelijk. Enige maanden later trouwden ook onze verliefde Nicolas en Emma. Zij gingen in Vroenhoven wonen en Anna ging met hun mee. Daar kregen zij twee kinderen, Suzanne en Paul. Zij bouwde daar haar praktijk als vroedvrouw uit. Zij kwam tot na de Tweede Wereldoorlog ook naar Kanne. Toen Albertine Nijs in Kanne startte met een eigen vroedvrouwenpraktijk kwam Emma alleen naar Kanne voor familieleden, waaronder de schrijver van dit verhaal. De meeste brieven zijn geschreven op blaadjes van 23 op 18 cm, die dubbel gevouwen zijn. Een van de brieven van Emma is 22 op 17 cm en een van Catherine 21 op 18. Een van de brieven van Colas is groter: 27,5 op 21,5 cm. De teksten zijn geschreven tussen 15 december 1916 en 27 maart 1917. Van de laatste zeven weken zijn er dus geen brieven bewaard. Van Nicolas zijn 8 brieven bewaard en die zijn alle aan Emma, zijn geliefde, gericht. Uit zijn brieven blijkt dat hij in de eerste maanden verwachtte dat het niet lang zou duren voor hij op bezoek zou kunnen gaan in Kanne. In de loop van februari 1917 wordt het voor hem een stuk moeilijker en gaat hij voortdurend, tot enkele keren per week, vragen of hij niet op verlof kan gaan naar Kanne. Vier van de bewaarde brieven zijn van zijn oudste zus, Catherine. Zij is voortdurend bezorgd. Zij vraagt hem of hij genoeg te eten heeft, of hij wel warme kleding heeft voor de strenge winter, of hij wel naar de mis gaat en zijn "pasen" houdt. Het heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat Nicolas in zijn jeugd typhus heeft gehad en er bijna aan gestorven was. Van Emma zijn maar twee brieven bewaard. Zij is ook bezorgd, maar toch minder dan zijn zus. Zij plaagt hem ook al eens in haar brieven. Veel van haar brieven zijn verloren gegaan, ondanks de belofte van Nicolas dat hij al haar brieven en kaarten levenslang zou bewaren. In de laatste brieven bespreken zij hun huwelijk, dat ze na zijn terugkeer willen sluiten. In werkelijkheid duurt het tot oktober 1918, dus meer dan een jaar na zijn terugkomst, voor zij trouwen. Emma was afkomstig uit Tongeren, maar verbleef bij de familie van haar geliefde en spreekt nooit over haar eigen familie. Heeft zij met ruzie het ouderlijk huis verlaten?